فریتین یک پروتئین زیستی است که توسط جانداران، گیاهان و حتی باکتری ها ساخته می شود. نقش این پروتئین ذخیره سازی آهن در درون سلول می باشد.
Ferritin به آهن اضافی بدن می چسبد و در زمان نیاز بدن آن را آزاد می کند. با اندازه گیری فریتین در آزمایش خون به راحتی می توان میزان ذخیره آهن در بدن را اندازه گیری کرد. همانطور که می دانید آهن در ساخت گلبول های قرمز نقش بسیار مهمی دارد و کمبود آن باعث کم خونی و فقر آهن می شود.
در این مقاله سعی کردیم علتهای بالا یا پایین بودن فریتین را بررسی کنیم و با نحوه شناسایی و تفسیر آن را در آزمایش خون آشنا شویم.
فهرست مطالب
آزمایش خون و فریتین
فریتین (Ferritin) یک نوع پروتئین است که توسط سلولهای کبدی ساخته می شود و مهمترین وظیفه آن ذخیره آهن در بدن است. پس تعیین میزان فریتین در آزمایش خون می تواند میزان ذخیره آهن در بدن را نشان دهد.
در بدن هر فرد حدوداَ بین 500 تا 1000 میلی گرم آهن وجود دارد که بیشتر آن متصل به فریتین و در خون قرار دارد. به زبان ساده زمانی که بدن ما نیاز به آهن دارد فریتین آهن ذخیره شده را آزاد کرده و به سمت سلولها هدایت می کند.
نکته مهم: فریتین یک پروتئین واکنش دهنده فاز حاد نیز هست و در زمانی که بدن دچار التهاب شود، فریتین افزایش می یابد واین افزایش به صورت کاذب می باشد و باید به این نکته توجه داشته باشین که در زمان بیماری های التهابی و عفونی مانند کرونا نباید میزان فریتین را به عنوان یک شاخص برای اندازه گیری آهن ذخیره شده در بدن در نظر بگیرید.
فریتین نرمال
فریتین نرمال را در بدن زنان و مردان با مقدار متفاوتی در نظر گرفته می شود، که به صورت زیر می باشد:
برای خانم ها فریتین نرمال بین 15 تا 200 نانوگرم در میلی لیتر (ng/ml)
برای آقایان فریتین نرمال بین 25 تا 300 نانوگرم در میلی لیتر (ng/ml)
این نکته را باید در نظر داشته باشید که مقادیر زیر 15 نشان دهنده آن است که بدن فاقد ذخیره آهن می باشد. میزان نرمال فریتین در زنان باردار با افراد عادی فرقی ندارد اما در صورت کمبود باید برطرف گردد.
نکته مهم
فریتین یک پروتئین واکنش دهنده فاز حاد نیز هست و در زمانی که بدن دچار التهاب شود، فریتین افزایش می یابد واین افزایش به صورت کاذب می باشد و باید به این نکته توجه داشته باشین که در زمان بیماری های التهابی و عفونی مانند کرونا نباید میزان فریتین را به عنوان یک شاخص برای اندازه گیری آهن ذخیره شده در بدن در نظر بگیرید.
علت بالا بودن فریتین در خون
اگر مقدار آهن ذخیره شده در بدن از حد نرمال بالاتر باشد، میزان آن نیز در بدن افزایش خواهد یافت. همانطور که پیش تر گفتیم فریتین یک پروتئین واکنش دهنده فاز حاد است، پس اگر در بدن التهابی وجود داشته باشد، مقدار آن افزایش خواهد یافت. این التهاب می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:
- مصرف زیاد مکمل های حاوی آهن
- دریافت منظم و مکرر خون در بیماران تالاسمی
- هموکروماتوز یا بیش آهنی که نشان دهنده تجمع آهن در بافتها و اندام های بدن می باشد.
- بیماری های عفونی مانند آنفولانزا یا کرونا و … که در اثر ویروسها و باکتری ها به وجود می آیند.
- آرتریت روماتوئید
- اسپوندیلوآرترویاتی
- لوپوس (بیماری خود ایمنی)
- انواع سرطان ها مانند لنفوم، لوسمی
- بیماری های کبدی
- پرکاری تیروئید
علت پایین بودن فریتین در خون
کمبود آهن یعنی مشکل در ساخت گلبول های قرمز، زمانی که میزان فریتین در بدن کاهش می باید نشان دهنده کمبود ذخیره آهن در بدن است و ممکن است شخص دچار کم خونی و فقر آهن شود.
یکی از علل هایی که می تواند باعث کاهش فریتین در بدن شود، خونریزی است. به طور کلی هر نوع خونریزی که باعث شود خون از دست برود مانند خونریزی گوارشی، ریوی یا ادراری در دراز مدت باعث کاهش آهن در بدن خواهد شد.
یکی از دلایل مهم فقر آهن در خانم ها در سن باروری، عادت ماهیانه و از دست دادن خون است و اگر از رژیم غذایی مناسب که غنی از آهن باشد پیروی نکنند دچار کاهش فریتین و به قولی فقر آهن خواهند شد. و این نکته را نیز باید در نظر داشت که فقر آهن در افراد یائسه ممکن است دلایل مهم دیگری مانند خونریزی های گوارشی، ریوی و غیره داشته باشد و باید مورد بررسی قرار گیرد.
یکی دیگر از دلایل مهم در فقر آهن در بدن رژیم های غذایی است، افرادی که گیاهخوار هستند و افرادی که در رژیم غذایی خود از گوشت یا جگر استفاده نمی کنند ممکن است در دراز مدت دچار فقر آهن شوند.
چطور برای فریتین آزمایش خون انجام دهیم؟
همانطور که گفتیم برای بررسی میزان فریتین در آزمایش باید از شخص خونگیری انجام شود. و نحوه خونگیری، شرایط خاصی ندارد، حتی نیازی به ناشتا بودن شخص ندارد و در هر زمان از روز می توان خونگیری را انجام داد. البته در بعضی از منابع ذکر شده است که قبل از آزمایش فریتین می باید 8 ساعت قبل از آزمایش هیچ غذایی مصرف نشود، پس بهتر است این موضوع قبل از آزمایش از پزشک سوال شود.
نکته مهمی که قبل از انجام آزمایش فریتین باید مورد توجه قرار گیرد، این است که این آزمایش باید زمانی انجام گیرد که شخص مبتلا به بیماری نباشد. همانطور که گفته شد هر بیماری عفونی باعث می شود که میزان فریتین کاذب تعیین شود.
کمبود فریتین و خطر آن
کمبود فریتین می تواند نشان دهنده یک بیماری باشد و به تنهایی یک بیماری نیست. شایع ترین بیماری که باعث کمبود فریتین می شود، کم خونی است. شایع ترین علائمی که نشان دهنده کم خونی است به شرح زیر است:
- تپش قلب
- تنگی نفس
- خستگی مزمن
علائم کمبود فریتین در خانم ها به دلیل عادت ماهیانه بیشتر شایع است، اما این علائم خطرناک نیستند و به راحتی با درمان برطرف می شوند.
نحوه درمان کمبود فریتین
اولین نکته بعد از مشخص شدن کمبود فریتین در بدن و فقر آهن مشخص شدن علت آن است، در خانم های جوان مهمترین و شایع ترین علت عادت ماهیانه این افراد است. اما این موضوع در مورد آقایان فرق می کند و اگر مردی دچار فقر آهن باشد ابتدا باید از نظر خونریزی این شخص مورد آزمایش و بررسی قرار گیرد. از شایع ترین علتهای کمبود آهن در این گونه اشخاص خونریزی های مخفی گوارشی است. در اینگونه موارد پزشک دستور به انجام کولونوسکوپی خواهد داد.
موضوع دیگری که باید مورد بررسی قرار گیرد رژیم غذایی فرد است و فرد باید از رژیم مناسب غذایی که به مقدار کافی آهن در آن وجود داشته باشد استفاده کند.
به طور کلی درمان کمبود آهن در بدن بعد از مشخص شدن دلیل آن انجام می شود. به طور مثال برای خانم ها که به علت عادت ماهیانه دچار فقر آهن شده اند، مکمل های آهن تجویز می شود، یا برای آقایانی که دچار اختلالات گوارشی هستند و آهن به خوبی در بدنشان حذب نمی شود، آهن به بدنشان تزریق می شود.
نحوه درمان فریتین بالا در خون
برای درمان فریتین بالا ابتدا باید دلیل آن مشخص شود و سپس اقدام به درمان آن کرد. برای مثال اگر فرد بیش از اندازه از مکمل های آهن استفاده کرده باشد باید مصرف آن را قطع کند. یا اگر شخصی دچار بیماری های عفوفنی شده باشد بعد از درمان بیماری میزان فریتین در بدن آنها کاهش خواهد یافت و به حد نرمال خواهد رسید.
فقر آهن خطرناک است؟
کمبود آهن یعنی کمبود پروتئین فریتین در بدن و این کمبود خطرناک نیست اما باید علت آن مشخص و درمان شود.
به چه دلیل آزمایش فریتین انجام می شود؟
برای بررسی میزان ذخایر آهن در بدن و به زبان ساده تر بررسی فقر آهن آزمایش فریتین انجام می شود.
کمبود فریتین چه عوارضی دارد؟
کمبود فریتین، یعنی فقر آهن و علائم کمبود آهن در بدن خستگی مزمن، تپش قلب و تنگی نفس است.
خلاصه
در این مقاله با پروتئین فریتین آشنا شدیم، و فهمیدیم که وظیفه فریتین ذخیره آهن در بدن را بر عهده دارد. کمبود فریتین می تواند به دلیل از دست دادن خون از بدن باشد و یا بیمارهای گوارشی که باعث اختلال در جذب آهن می شوند. بالا بودن میزان فریتین در بدن نیز به دلیل التهاب در بدن می باشد. از آنجا که فریتین یک پروتئین واکنش دهنده فاز حاد است، وجود التهاب در بدن باعث افزایش آن خواهد شد.